Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από σπονδύλους, ανάμεσα στα σώματα των οποίων εντοπίζονται οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι. Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται από δύο δομικά στοιχεία, τον πηκτοειδή πυρήνα στο κέντρο του και τον εξωτερικό ινώδη δακτύλιο που τον περιβάλει διατηρώντας τον στην θέση του. Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος έχει τρείς κυρίαρχες λειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα, λειτουργεί ως μέσο σύνδεσης των σωμάτων των σπονδύλων μεταξύ τους, διασφαλίζει την κινητικότητα του κορμού προς όλες τις κατευθύνσεις, και λειτουργεί ως μέσο απορρόφησης και ομαλής διάχυσης των πιέσεων που δέχεται η σπονδυλική στήλη. Ωστόσο, η συνεχής καθημερινή φθορά και καταπόνηση, καθώς και οι μοριακές και ανατομικές αλλαγές, οι οποίες οφείλονται στην φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης, η οποία αρχίζει με την ενηλικίωση του ατόμου, έχουν ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των μεσοσπονδύλιων δίσκων, καθιστώντας τους όλο και πιο ευάλωτους με την πάροδο του χρόνου, και έχοντας σημαντική επίπτωση στην αρχιτεκτονική και λειτουργικότητά τους. Η κατάσταση αυτή αποκαλείται εκφύλιση του μεσοσπονδύλιου δίσκου, όπου πλέον ο δίσκος χάνει την ικανότητά του να απορροφά αποτελεσματικά τους κραδασμούς. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πόνο και άλλες πιο σοβαρές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της δισκοκήλης και της σπονδυλικής στένωσης.

Πού οφείλεται η εκφύλιση μεσοσπονδύλιου δίσκου

Η εκφύλιση του μεσοσπονδύλιου δίσκου συνήθως ξεκινά με αλλαγές στη δομή και τη βιοχημική σύσταση του δίσκου. Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι αποτελούνται κυρίως από νερό, η επαρκής περιεκτικότητα του οποίου συμβάλλει στην επιτυχή και μακροπρόθεσμη απορρόφηση των κραδασμών. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου ο πυρήνας παρουσιάζει προοδευτική αφυδάτωση, γεγονός που μειώνει την ικανότητά του να λειτουργεί ως αμορτισέρ ανάμεσα στους σπονδύλους. Επίσης, βιοχημικές μεταβολές αναγκάζουν τον δίσκο να χάσει την ελαστικότητά του και επομένως την ικανότητά του να απορροφά τους κραδασμούς. Αυτό οδηγεί σε μείωση του αριθμού των κυττάρων και σε μεταβολές στην ποιότητα του ιστού. Ταυτόχρονα, αναπτύσσονται συχνά ρωγμές και ρήξεις στον ινώδη δακτύλιο, θέτοντας περαιτέρω σε κίνδυνο την ακεραιότητα του δίσκου. Σε αντίθεση με άλλους ιστούς του σώματος, ο μεσοσπονδύλιος δίσκος παρουσιάζει μειωμένη παροχή αίματος. Αυτό συνεπάγεται ότι σε περίπτωση τραυματισμού δεν υφίσταται η δυνατότητα επαναφοράς του δίσκου στην αρχική του ακέραια κατάσταση. 

Καθώς ελαττώνεται η περιεκτικότητα υγρού στο εσωτερικό του μεσοσπονδύλιου δίσκου, ουσιαστικά ο πυρήνας χάνει την ελαστικότητά του ενώ ταυτόχρονα μειώνεται το ύψος του. Συνεπώς, τα σώματα των σπονδύλων αρχίζουν να εφάπτονται μεταξύ τους. Η εκφύλιση αυτή οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως η γενετική προδιάθεση, η έντονη καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης (λόγω παχυσαρκίας, παρατεταμένης καθιστικής εργασίας ή έντονων αθλητικών δραστηριοτήτων), οι λανθασμένες διατροφικές συνήθειες που συμβάλλουν στην αύξηση του βάρους, το κάπνισμα ή η άρση ή μετακίνηση βαρών αντικειμένων. Παράλληλα, σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται ορισμένες παθήσεις της σπονδυλικής στήλης όπως η δισκοκήλη ή η ακαμψία να λειτουργήσουν επιβαρυντικά στα υγιή τμήματα του μεσοσπονδύλιου δίσκου, συμβάλλοντας στην ταχύτερη εκδήλωση εκφυλισμού. 

Τι προκαλεί η συγκεκριμένη κατάσταση 

Η εκφύλιση του δίσκου, δηλαδή η σταδιακή φθορά του, είναι ένα φαινόμενο το οποίο εμφανίζεται σε όλους τους ανθρώπους με την πάροδο του χρόνου. Οι αλλαγές οι οποίες εντοπίζονται έχουν ως αποτέλεσμα την νεοαγγειογένεση, δηλαδή την εμφάνιση νέων μη φυσιολογικών αγγείων στην περιοχή, ενώ ο ερεθισμός των νευρικών απολήξεων, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση τοπικού πόνου. Επιπλέον όλα αυτά μπορεί να αποτελέσουν αφετηρία για την εμφάνιση άλλων παθήσεων, όπως η δισκοκήλη, το σύνδρομο ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων, η σπονδυλική στένωση, η σπονδυλόλυση/σπονδυλολίσθηση ή σε προχωρημένες περιπτώσεις η αστάθεια της σπονδυλικής στήλης. Αν και η πάθηση εξελίσσεται αργά, συνήθως δεν περνά απαρατήρητη, καθώς προκαλεί έντονο πόνο, ο οποίος εκδηλώνεται στην αντίστοιχη μοίρα της σπονδυλικής στήλης στην οποία εντοπίζεται ο παθολογικός δίσκος. Ο πόνος αυτός δεν είναι σταθερός και συνήθως εμφανίζεται περιοδικά, σε κύκλους με εναλλασσόμενες εξάρσεις και υφέσεις, ενώ συχνά επιδεινώνεται σε περιόδους παρατεταμένης ακινησίας ή ορθοστασίας αλλά και κατά τις κινήσεις κάμψης, έκτασης ή στροφής της σπονδυλικής στήλης. Ενδέχεται επίσης να ακτινοβολεί και στα άνω ή κάτω άκρα αντίστοιχα, με ταυτόχρονη εκδήλωση νευρολογικών συμπτωμάτων όπως μούδιασμα, μυρμήγκιασμα ή μυϊκή αδυναμία. 

Η εκφύλιση του μεσοσπονδύλιου δίσκου είναι μια μη αναστρέψιμη διαδικασία που προκαλείται από τη φυσιολογική φθορά του με τον καιρό, επιδεινούμενη από τη συνεχή καταπόνηση. Παρόλα αυτά, υπάρχουν συντηρητικά μέτρα για να ελαττωθεί ο ρυθμός εξέλιξης της πάθησης και να επιτευχθεί άμεση ανακούφιση. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν υγιεινή διατροφή, απώλεια βάρους, εξατομικευμένες ασκήσεις για την ενίσχυση των μυών της πλάτης και τη μείωση της καταπόνησης μέσω της αποφυγής άρσης βαρέων αντικειμένων. Ιδανικές αθλητικές δραστηριότητες είναι η κολύμβηση, που ενδυναμώνει την πλάτη χωρίς να επιβαρύνει τους μεσοσπονδύλιους δίσκους, και η ποδηλασία. Εάν ωστόσο η εκφύλιση έχει εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό που να έχει συμβάλλει στην εμφάνιση παθήσεων όπως η δισκοκήλη ή η σπονδυλική στένωση και να προκαλεί έντονα συμπτώματα που καθηλώνουν τον ασθενή, ίσως χρειάζεται να εξεταστεί το ενδεχόμενο χειρουργικής επέμβασης. Σε κάθε περίπτωση, ο Νευροχειρουργός – Χειρουργός Σπονδυλικής Στήλης Δρ. Θεολόγος Θεολόγου αντιμετωπίζει την εκφύλιση μεσοσπονδύλιου δίσκου και τα συμπτώματα που αυτή προκαλεί με τον ενδεδειγμένο ανά περίπτωση τρόπο.